2024 Jeju Air Muan Havaalanı Kazasının Tahmini Nedenleri - Bakım Arızası mı, Kuş Çarpması mı, İniş Takımları, Acil İniş Sonrası Duvar Çarpması

Havacılık güvenliği, birçok karmaşık unsurun etkileşiminin bir sonucu olarak belirlenir. Bu yazıda, kuş çarpması, tekrar kalkış (go-around) ve pist çevresi tesisleri olmak üzere üç önemli konuyu derinlemesine inceleyerek havacılık güvenliği konusunda kapsamlı bir anlayış sağlamayı amaçlıyoruz.

1. Kuş Çarpması (Bird Strike): Bilimsel Analiz ve Ciddiyetin Yeniden Değerlendirilmesi

Kuş çarpması, basitçe bir kuş ile uçağın fiziksel çarpışmasının ötesinde, havacılık dinamiği, ekoloji ve mühendislik gibi çeşitli alanlardan bilgilerin bir araya geldiği bir olgudur.

• Çarpışmanın Fiziksel Derinleşmesi:
  • Darbe Miktarı Hesaplaması: Momentum korunum yasasının yanı sıra, çarpma sırasında meydana gelen enerji dönüşümü (kinetik enerji → deformasyon enerjisi) de dikkate alınmalıdır. Çarpışan cismin malzemesi, çarpışma açısı ve göreceli hız, darbe miktarını etkiler.
  • Kavitasyon Etkisi: Yüksek hızlı dönen motor kanatları ile kuş çarpışması durumunda, sıvı (motor yağı vb.) içinde kabarcık oluşumuna neden olan kavitasyon olayı meydana gelir ve bu da ek hasara yol açabilir.
• Ekolojik Faktörler:
  • Göçmen Kuşların Göç Yolları: Havaalanı çevresindeki göçmen kuşların göç yolları analiz edilerek kuş çarpması risk zamanları tahmin edilmeli ve önleyici önlemler güçlendirilmelidir.
  • Kuşların Davranış Modelleri: Kuşların uçuş alışkanlıkları, sürüler halinde hareket etmeleri, beslenme faaliyetleri vb. araştırılarak etkili kuş kovma yöntemleri geliştirilmelidir.
• Uçak Hasar Türleri:
  • Motor Hasarı: Fan kanatlarının kırılması, kompresör hasarı, yanma odası hasarı vb. çeşitli şekillerde ortaya çıkar ve ciddi durumlarda motor fonksiyon kaybına yol açabilir.
  • Yapısal Hasar: Kanatlar, gövde, kuyruk kanatları vb. bölgelerde meydana gelir ve uçağın aerodinamik performansını etkileyerek uçuş kararlılığını olumsuz etkileyebilir.
  • Elektronik Ekipman Hasarı: Radar, iletişim ekipmanları vb. elektronik ekipmanlarda doğrudan darbe veya elektromanyetik parazit oluşturabilir ve arızaya neden olabilir.

2. Kuş Çarpması ve İniş Takımları Arasındaki İlişkinin Derinlemesine Analizi

Kuş çarpması ve iniş takımları arasındaki ilişki, doğrudan bir neden-sonuç ilişkisinden ziyade dolaylı etkiler yoluyla ortaya çıkar.

• Hidrolik Sistemin Hassasiyeti: Kuş çarpması nedeniyle hidrolik hatlar, pompalar ve valfler zarar görürse, iniş takımlarının çalışmasının yanı sıra, kontrol sistemleri, fren sistemleri gibi diğer hidrolik çalışan cihazlara da zarar verebilir.
• Elektrik/Elektronik Sistemin Karmaşıklığı: Modern uçaklardaki iniş takımları, elektrik sinyalleri, sensörler ve bilgisayar kontrol sistemleri gibi karmaşık elektronik cihazlara bağlı olarak çalışır. Kuş çarpması nedeniyle bu sistemlerin bir kısmı zarar görürse, iniş takımlarının çalışmasında ciddi sorunlar yaşanabilir.
• Karmaşık Sistem Arızaları: Kuş çarpmasının birden fazla sisteme aynı anda zarar vermesi durumunda, iniş takımlarının çalışması için gerekli diğer sistemlerin (örneğin: kanatçıklar, spoilerlar, frenler vb.) çalışmamasıyla birlikte iniş takımlarının çalışmasında da zincirleme sorunlar oluşabilir.

2-1. Bakım Eksikliği ve İhmalinden Kaynaklanan İniş Takımlarının Çalışmaması Olasılığının Analizi

Bakım eksikliği ve ihmal, kuş çarpmasından ayrı olarak iniş takımlarının çalışmamasının önemli bir nedeni olabilir. Bu, aşağıdaki çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.

• Bakım Talimatlarına Uyulmaması: Uçak üreticisinin veya düzenleyici kurumların belirlediği bakım talimatlarına düzgün bir şekilde uyulmaması durumunda, iniş takımlarının bileşenlerinin kontrolü ve değiştirilmesi düzgün bir şekilde yapılmayabilir ve arızaya neden olabilir. Örneğin, iniş takımlarının çalışması için hidrolik sıvısının kirlenmesi veya yetersizliği, hidrolik hortumların aşınması, kilitleme mekanizmalarının aşınması vb. düzgün şekilde kontrol edilmeyerek sorunlar yaşanabilir.
• Parça Arızası ve Arızalı Parça Kullanımı: Bakım işlemi sırasında parçaların arızası fark edilmezse veya onaylanmamış arızalı parçalar kullanılırsa, iniş takımlarının çalışmasında ciddi sorunlar yaşanabilir. Özellikle iniş takımları, iniş ve kalkış sırasında büyük yükler altında çalışan parçalar olduğundan parça kalitesi kontrolü çok önemlidir.
• İnsan Hatası: Bakım çalışanlarının hataları nedeniyle parçaların yanlış takılması veya bağlantıların atlanması gibi insan hataları ortaya çıkabilir. Bu tür hatalar, iniş takımlarının çalışma sistemini doğrudan etkileyerek kazaya yol açabilir.
• Kontrol İhmal: Periyodik kontroller sırasında iniş takımı sisteminin dikkatlice kontrol edilmemesi durumunda, önceden tespit edilip önlem alınabilecek sorunlar gözden kaçırılabilir. Örneğin, iniş takımı çalışma düğmesinin arızası, kabloların hasar görmesi, sensörlerin arızalanması vb. fark edilmezse, kalkış veya iniş sırasında iniş takımları çalışmayabilir.
• Kayıt Tutma Eksikliği: Bakım kayıtlarının düzgün tutulmaması durumunda, geçmişte yaşanan sorunlar veya bakım geçmişi düzgün şekilde anlaşılamayabilir ve aynı sorunlar tekrarlanabilir. Ayrıca parçaların değişim zamanlamaları gözden kaçırılabilir ve zamanında değişim yapılamayabilir.

Jeju Air, düşük maliyetli bir havayolu şirketi olduğundan, düşük karlılıktan kaynaklanan bakım sorunları da gündeme gelmektedir. Bu nedenle ilgili makamların araştırmalarını takip etmemiz gerekir.

3. Tekrar Kalkış (Go-around): Pilotun Deneyimli Karar Verme ve Becerilerinin Önemi

Tekrar kalkış, basitçe inişten vazgeçmek değil, güvenliği sağlamak için yüksek düzeyde pilotaj becerisi ve doğru karar verme yeteneği gerektiren bir işlemdir.

• Tekrar Kalkış Kararının Kriterleri:
  • Kararlı Yaklaşma Yolundan Sapma: İniş yolu kararsızsa veya pist merkez çizgisinden uzaklaşırsa.
  • Ani Hava Koşullarındaki Değişimler: İnişten hemen önce ani fırtına, görüş mesafesinde azalma vb. meydana gelmesi durumunda.
  • Pist Durumundaki Değişiklikler: Pistte bir engel belirirse veya önceden gelen uçak pistten çıkamazsa.
  • Hava Trafik Kontrolü Talimatı: Hava trafik kontrol kulesinin talimatlarına göre tekrar kalkış yapılması gerekiyorsa.
• Tekrar Kalkış İşleminin Detayları:
  • Güç Artışı: Motor gücü hızlı ve doğru bir şekilde artırılmalıdır.
  • Burun Kontrolü: Uygun bir tırmanma açısı korunarak burun yukarı kaldırılmalıdır.
  • Kanatçıklar ve İniş Takımlarının Çalıştırılması: Belirli bir sıraya göre kanatçıklar ve iniş takımları çalıştırılmalıdır.
  • Hava Trafik Kontrolü İletişimi: Hava trafik kontrol kulesine tekrar kalkış yapıldığı bildirilmeli ve talimatlar alınmalıdır.
• Tekrar Kalkış Eğitiminin Önemi: Pilotlar, simülatör eğitimi ile çeşitli senaryolarda tekrar kalkış prosedürlerine hakim olmalıdır.

4. Pist Çevresi Tesislerinin Çeşitliliği ve Fonksiyonları

Pist çevresinde çeşitli tesisler kurulmuştur ve her birinin işlevi, havacılık güvenliği ve verimli havaalanı işletimi için önemli bir rol oynar.

Ancak, bu kazada pist çevresindeki duvarın ötesinde geniş bir boş alan olduğu için, duvar olmasaydı çarpışmadan kaynaklanan patlama ve yangın olmazdı diye tahmin ediyoruz. Havaalanı çevresine bu tür tesislerin kurulmasının gerekli olup olmadığını dikkatlice incelemeliyiz.

Duvardan önce de oldukça sağlam bir yapı (lokalizer anten olduğu tahmin ediliyor) bulunmaktadır. Gövde inişinden sonra bu yapıyı geçemeyerek büyük bir patlama ve uçağa büyük hasar verildiği için bu yapının buraya kurulma nedeni de incelenmelidir.

• Duvarın (Çitin) Fonksiyonunun Genişletilmesi:
  • Gürültü Önleme: Havaalanı gürültüsünün çevre bölgelere yayılmasını azaltmada da rol oynar.
  • Güvenlik Güçlendirilmesi: Gelişmiş algılama cihazlarıyla entegre edilerek daha etkili bir güvenlik sistemi oluşturulabilir.
• Yönlendirme Işıkları (Lead-in Lighting): Gece veya kötü hava koşullarında pilotların pistleri kolayca belirlemesine yardımcı olur.
• Pist Merkez Çizgisi Işıkları (Runway Centerline Lights): Pistin ortasına yerleştirilen ışıklar, iniş sırasında uçağın pistin ortasında kalmasına yardımcı olur.
• İniş Bölgesi Işıkları (Touchdown Zone Lights): Pistin iniş noktasını gösteren ışıklar, doğru iniş noktasının belirlenmesine yardımcı olur.
• Pist Ucu Işıkları (Runway End Lights): Pistin son noktasını gösteren ışıklar, pistten çıkmayı önler.
• Lokalizer (Localizer): Uçağın iniş sırasında pist merkez çizgisine doğru yönlendirilmesi için pistin bir ucundan radyo dalgaları yayan yer tabanlı bir hava navigasyon güvenlik tesisi.

Bu Blogun Diğer Bilgileri

https://litt.ly/curator_danbi